ស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ស្នើស៊ុយអែត ពិនិត្យឡើងវិញ ការលក់យន្ដហោះចម្បាំងឲ្យថៃ

ភ្នំពេញ ៖ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ដែលមានលោកទេសរដ្ឋមន្រ្តី កែវ រ៉េមី ជាប្រធាន បានសរសេរលិខិតស្នើទៅវិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្សស៊ុយអែត ឱ្យពិនិត្យមើលឡើងវិញអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្ដហោះចម្បាំង Gripen ដល់ប្រទេសថៃ ចំនួន៤គ្រឿង ក្នុងពេលដែលថៃ កំពុងមានជម្លោះព្រំដែនជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ហើយក្នុងសង្គ្រាមឈ្លានពានកម្ពុជា ៥ថ្ងៃ កន្លងទៅ ទាហានថៃ បានប្រើយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក បង្កឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ យ៉ាងឃោរឃៅ មកលើកម្ពុជា។

លិខិតរបស់គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ដែលចុះហត្ថលេខាដោយលោកទេសរដ្ឋមន្ត្រី កែវ រ៉េមី បានជម្រាបជូនលោក ហ្វេឌ្រិក ម៉ាល់ម៍បឺក (Fredrik Malmberg) ប្រធានវិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្សស៊ុយអែត ថា សំណើនេះ ធ្វើឡើងដោយគណៈកម្មាធិការសទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ធ្លាប់បានកត់សម្គាល់ឃើញថា ស៊ុយអែត ជាប្រទេសមួយ ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលតែងតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់និងជាគំរូផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនិងសន្ដិភាពក្នុងពិភពលោក។ ប៉ុន្ដែការឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្ដហោះចម្បាំង ឱ្យប្រទេសថៃ ក្នុងកាលៈទេសៈដែលកំពុងមានបញ្ហាព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា នាពេលនេះ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា យល់ថា គឺជាកាយវិការមួយមិនសមស្រប និងអាចបង្កឱ្យមានហានិភ័យនិងគ្រោះថ្នាក់កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងចំពោះប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ និងបូរណភាពទឹកដីរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ព្រមទាំងផ្ទុយនឹងស្មារតីនៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ និងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ជាដើម។

ផ្អែកលើកមូលដ្ឋានទាំងនេះ គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានស្នើដល់វិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្សស៊ុយអែត ឱ្យឆ្លើយតប ៣ចំណុច ដូចខាងក្រោម ៖

១. ជំទាស់ដាច់ខាតនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្ដហោះចម្បាំង ទៅឱ្យថៃ ក្នុងកាលៈទេសៈនេះ។

២. ជំរុញដល់រាជរដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត ឱ្យពិនិត្យមើលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះឡើងវិញ ដោយផ្អែកលើការវាយតម្លៃពីហានិភ័យផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស។ 

៣. គាំទ្ររាល់យន្ដការដោះស្រាយវិវាទដោយសន្ដិវិធី ជាជាងបង្កើនភាពតានតឹងផ្នែកយោធា ។

លោក ប៉ា ប៉ុណ្ណារ៉ាដា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ “នគរធំ” នៅថ្ងៃទី២៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ថា លិខិតគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ដែលដាក់ទៅនេះ គឺជាការទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ប្រទេសស៊ុយអែត ទៅលើករណីធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្តហោះ Gripen ទៅឲ្យប្រទេសថៃ ដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយកម្ពុជា ហើយយើងសង្ឃឹមថា នឹងមានផលវិជ្ជមានក្នុងការឆ្លើយតបក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ ព្រោះស៊ុយអែត ជាប្រទេសគំរូ របស់ពិភពលោក ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ដូចជានីតិរដ្ឋ ។

លោក ប៉ា ប៉ុណ្ណារ៉ាដា បានមានប្រសាសន៍ថា “ពាក់ព័ន្ធជាមួយលិខិតរបស់គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ផ្ញើទៅកាន់ស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សរបស់ស៊ុយអែត ពាក់ព័ន្ធលើករណីការលក់ ឬមួយក៏កិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្តហោះចម្បាំង Gripen ទៅឲ្យប្រទេសថៃ យើងបានឃើញថា ស៊ុយអែត បើយើងនិយាយមួយម៉ាត់ទៅ ជាប្រទេសគំរូ ម៉ូដែល ឬមួយក៏ឆេមពានតែម្ដង របស់ពិភពលោក ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ដូចជានីតិរដ្ឋ ។ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្តហោះចម្បាំង Gripen ទៅឲ្យប្រទេសថៃ វាបានផ្ដល់នូវហានិភ័យ បង្កើតនូវហានិភ័យដល់សុខសន្តិភាព សុវត្ថិភាពរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ទៅដល់ការគោរពនូវសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ហើយលិខិតដែលយើងដាក់ទៅនេះ គឺជាការទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់ប្រទេសស៊ុយអែត ទៅលើករណីដែលគាត់ធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្តហោះ Gripen ទៅឲ្យប្រទេសថៃ ដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយកម្ពុជា ហើយយើងសង្ឃឹមថា នឹងមានផលវិជ្ជមានក្នុងការឆ្លើយតបក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ“ ។

គួរបញ្ជាក់ថា ការស្នើវិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្សស៊ុយអែត ពិនិត្យឡើងវិញ ការលក់យន្ដហោះចម្បាំងឲ្យថៃ ពីសំណាក់គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ខាងលើនេះ បានធ្វើឡើងក្រោយសមាជិកសភាស៊ុយអែត ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន បង្កកការលក់អាវុធទៅឱ្យប្រទេសថៃ ។

កាសែតអនឡាញស៊ុយអែត បានរាយការណ៍កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ថា សមាជិកសភាស៊ុយអែត មួយចំនួន បានប្រឆាំងនឹងការលក់យន្តហោះចម្បាំង Gripen ឱ្យប្រទេសថៃ ។ ក្នុងនោះលោក Jacob Risberg និង Emma Nohrén សមាជិកសភា មកពីគណបក្សបៃតងស៊ុយអែត បានលើកឡើងថា លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យប្រជាធិបតេយ្យ សម្រាប់ការនាំចេញអាវុធ ត្រូវតែរឹតបន្តឹង បន្ទាប់ពីប្រទេសថៃ ប្រើយន្តហោះ Gripen ប្រឆាំងនឹងប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានជនស៊ីវិល បាត់បង់ជីវិត ៣០នាក់ និងខូចខាតប្រាសាទព្រះវិហារ ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក របស់អង្គការយូណេស្កូ (UNESCO) ។

ជាមួយគ្នានោះដែរ ប្រភពសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ ដាហ្គេនសារេណា (dagensarena) បានឲ្យដឹងថា ខណៈដែលថៃ និងស៊ុយអែត បានចុះកុងត្រាទិញ-លក់យន្តហោះចម្បាំង ចំនួន៤គ្រឿងបន្ថែម នាពេលថ្មីៗនេះ សមាជិកសភាស៊ុយអែត បានប្រកាសអំពាវនាវឱ្យមានការរឹតបន្តឹងបន្ថែម និងត្រួតពិនិត្យឱ្យបានហ្មត់ចត់ លើលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យនៃការលក់យន្តហោះចម្បាំងទៅឱ្យថៃ។ ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈអត្ថបទវិចារណកថាមួយ របស់សមាជិកសភា មកពីគណបក្សបៃតង (Green Party លោកស្រី អេមម៉ា ណូរ៉េន (Emma Nohrén) និងអ្នកនាំពាក្យគោលនយោបាយការបរទេស មកពីគណបក្សបៃតង (Green Party) លោក ចាកុប រីសបឺក (Jacob Risberg) ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ។

លោកស្រី Emma Nohrén និងលោក Jacob Risberg បានលើកយកហេតុផលចំនួន២ ដែលរដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត គួរគិតឡើងវិញចំពោះការសម្រេចលក់យន្តហោះចម្បាំងរបស់ខ្លួនទៅឱ្យថៃ និងប្រទេសផ្សេងៗទៀត។ ហេតុផលទី១ គឺសិទ្ធិមានសុវត្ថិភាពដែលជាសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន។ ហេតុផលទី២ គឺការត្រួតពិនិត្យលើលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យប្រជាធិបតេយ្យមិនបានគ្រប់គ្រាន់ មុនការលក់យន្តហោះចម្បាំង ទៅឱ្យថៃ។ លោកស្រី Emma Nohrén និងលោក Jacob Risberg បានកត់សម្គាល់ថា របបដឹកនាំក្នុងប្រទេសថៃ បានផ្លាស់ប្ដូរទៅវិញទៅមករវាងរបបដឹកនាំដោយយោធាផ្ដាច់ការ និងរដ្ឋាភិបាលទន់ខ្សោយ អស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដែលជាទូទៅប្រទេសនេះ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា មិនមែនជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ ដូច្នេះការផ្ដល់យន្តហោះចម្បាំង ទៅឱ្យប្រទេសដែលស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលយោធាបែបនេះ មានភាពវិជ្ជមានតិចតួចណាស់ ក្នុងការលើកកម្ពស់ស្ថិរភាព និងសន្តិភាពក្នុងតំបន់។

លោកស្រី Emma Nohrén និងលោក Jacob Risberg បានគូសបញ្ជាក់ដែរថា ថៃ បានប្រើយន្តហោះចម្បាំង Jas Gripen ដែលខ្លួនបានទិញពីស៊ុយអែត ជាលើកដំបូង លើទឹកដីកម្ពុជា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ថៃ ក៏កំពុងមានចេតនាទិញយន្តហោះចម្បាំងពីស៊ុយអែត ចំនួន១២គ្រឿង មកបន្ថែមពីលើ ១០គ្រឿង ដែលត្រូវបានប្រតិបត្តិការក្នុងប្រទេសថៃ កន្លងមកផងដែរ ក្រោយពីសហរដ្ឋអាមេរិក ទើបតែបានបដិសេធមិនលក់ឲ្យ យន្តហោះចម្បាំង F35 ២គ្រឿង កាលពី២ឆ្នាំមុន ។ ថ្មីៗនេះ ស៊ុយអែត បានយល់ព្រមចុះកុងត្រាលក់យន្តហោះចម្បាំងចំនួន ៤ គ្រឿងបន្ថែមទៅឱ្យថៃ ក្នុងចំណោម ១២គ្រឿង ដែលថៃ ប៉ងទិញនេះ។

ទាំងលោកស្រី Emma Nohrén និងលោក Jacob Risberg បានស្នើថា ដោយប្រទេសថៃ ជាប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលយោធា រដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត ត្រូវតែផ្អាករាល់កិច្ចព្រមព្រៀងលក់អាវុធដែលកំពុងតែដំណើរការទាំងអស់ ដែលរួមមានទាំងការលក់យន្តហោះចម្បាំង ទៅឱ្យថៃ រហូតដល់លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យប្រជាធិបតេយ្យ (ISP) ត្រូវបានធានាថា មានការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងហ្មត់ចត់ និងត្រូវបានរឹតបន្តឹង ។

 លោកម៉ែន គឹមសេង អ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់ ដែលកំពុងរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ថា សមាជិកសភាស៊ុយអែត ខ្លះពិតជាបានតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការលក់យន្តហោះចម្បាំង Gripen ទៅប្រទេសថៃ ដោយចោទថា ថៃ ជាប្រទេសមិនមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ប៉ុន្តែរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិស៊ុយអែត ថាវាសមស្របសម្រាប់ការការពារខ្លួន។ ក្រោយពីចុះកិច្ចព្រមព្រៀងលក់យន្តហោះនេះមក ស៊ុយអែត ប្រកាសថា ទំនាក់ទំនងរវាងស៊ុយអែត និងថៃ ឡើងដល់កម្រិតយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ។

ប្រធានក្រុមឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានប្រចាំសេតវិមាន លោកហ្គារី ហ្រ្វែនឈឺ (Gary Franchi) បាននិយាយក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ ថា ក្រុមសភាអាមេរិក កំពុងស៊ើបអង្កេតការរំលោភម្តងហើយម្តងទៀតរបស់ប្រទេសថៃ លើបទឈប់បាញ់របស់លោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ជាមួយកម្ពុជា។ លោកថា ប្រទេសថៃ ក្បត់អាមេរិក ដោយបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសព្វាវុធសំខាន់ៗ ដូចជា ទិញនាវាមុជទឹក ពីចិន និងយន្តហោះចម្បាំង ពីស៊ុយអែត។

លោក Gary Franchi បញ្ជាក់ថា ការស៊ើបអង្កេតនេះ កើតឡើងបន្ទាប់ពីបេសកកម្មដ៏គ្រោះថ្នាក់របស់មិត្តរួមការងាររបស់លោក គឺលោក ម៉ៃឃើល ប៊ី អាល់ហ្វារ៉ូ (Michael B. Alfaro) ទៅកាន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ជាកន្លែងដែលលោកបានចងក្រងឯកសារអំពីគ្រួសារពលរដ្ឋខ្មែររងគ្រោះ ដោយសារទាហានថៃ ឈ្លានពាន រាយបន្លាលួស ដាក់កងឡាន ព័ទ្ធយកដីផ្ទះរបស់ពួកគាត់ ហើយកុមារដែលត្រូវបានផ្លាស់លំនៅ និងអត់ទីជម្រក និងបញ្ហាទាហានកម្ពុជា ចំនួន ១៨ នាក់ នៅតែត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយកងកម្លាំងយោធាថៃ បំពានដោយផ្ទាល់លើកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់របស់លោកដូណាល់ ត្រាំ ។

គួរបញ្ជាក់ដែរថា ថ្មីៗនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរ នៅបារាំង អឺរ៉ុប និងជុំវិញសកលលោក ក៏បានធ្វើបានធ្វើបាតុកម្ម សរសេរលិខិត ដាក់ញត្តិទៅស្ថានទូតស៊ុយអែត ប្រចាំប្រទេសបារាំង ស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលស៊ុយអែត កុំលក់យន្តហោះចម្បាំង ឱ្យប្រទេសថៃ យកមកប្រើក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមឈ្លានាពានកម្ពុជា ទម្លាក់គ្រាប់បែកសម្លាប់ជនស៊ីវិល បំផ្លាញវត្តអារាម សាលារៀន ប្រាសាទបុរាណជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក របស់ UNESCO បន្តទៀត ៕ កុលបុត្រ